Болоктордоок онно һэтиилэрдээк көс дьылы быһа тыа үстүн көһө һылдьааччы. Таба эмийдиир ыйыгар көһө һылдьар кииллэрдээк поселак кыһыӈӈы туруута бүтээччи онно һаһыыр һууркка камнааччы. Һурбэ күнүнэн табаһыттар чарайы күһүлүүр һуурттан уккуурдуоктаактар, болок онно чарай бүрүөтүн абырактыактаактар, һыргалары, дьукааӈдиилары, ыӈыырдары оӈостуоктаактар онно һайылыырга иэдэйиэктээктэр. Табаһыттар һайын үстэн элбэк күнү биир һиргэ турааччыта һуоктар. Булкааһын ыйыгар маӈнайгы каары гытта күһүлүүр һууркка барааччылар. Һаһыыр һууркка кээһиллибит кыһыӈӈы бологу күһүлүүргэ эгэлээччилэр. Чарайтан болокко көһөн баран, табаһыттар кыстыыр һууркка айаннааччылар. Күн түһэр ыйыгар нэдиэлэлии токтуу-токтуу табаһыттар кыһыӈӈы оӈколоругар тийээччилэр, кыстыыр һууркка ыйдыы олорооччулар.

Дьэ табаларбыт һаңа аһылыктаак һиргэ эмиэ барыактаактар. Чэкчэкээлэрдээк, оңкучактардаак, ыаракан айаңңа болокпутун бэлэмниибит. Агыйаккаан таһагаспытын комуйан онно-манна каалыыбыт. Эбэм үгэктэн иһиттэри ороон баран коллогос онно оһок ыккардыларыгар турар колбуйа иһигэр уураттыыр. Таңастары орун үрдүтүгэр комуйан баран һэтиилии баайар. Мин оонньуурдарбын онно кинигэлэрбин торго иһигэр һуулуубун, утары уһуктарыттан ылан баран түмүктүүбүн онно орун анныгар гинини кистиибин. Кокороогу таһаара тогобун. Иччитэк болокко төннөбүн. Коллогоһу гытта остоол иччитэк, оһок һойбут, ас һыта да һуок.

Бу кэмңэ эр киһилэр күүстээк буураттары кабан көлүйэллэр. Табалар икки ыаллаак һуурту көһөрдүөктээктэр: икки бологу, икки нимңээни, һэтиилэри онно олок һыргалары. Көспүт түөрт буолан тагыста. Һуол оңороору маңнай эһэм табалара камныактара. Үс буур бэйэтин һыргатыгар көлүллүбүттэр. Олок һыргага һэтиини тардар түөрт таба баайыылаак. Гинилэр кэнниттэн дьиэтээги бологу таһар агыс буур турар.

Эһэм көһүн кэнниттэн биһиги эбэбин гытта камныакпыт. Тардар күүһү көрөөрү кантайа-кантайа табаларбыт диэк каамабын. Икки олок һыргага — баар. Түөрт һэтиигэ — баар. Түөрт нимңээңңэ — баар. Ынара диэк Ньукулаак икки көстөрө турар. Спиря диэн уоллара уучактанан биһиги кэнниттэн үөрү батыага.

— Эбээ, табаларбытын аактым. Чэ, барыакка.

— Кайдак энигинэ һуок һатаныак этибит, огочоонум. Бар олор һыргага.

Баран иннинэн тардыллыбыт табаак буруота һуурт үстүн устар. Дьиэтээги болок камныыр. Һыргага олорон эрэн эбэбин иэдэтэбин. Аны эһэм ыраатан каалыа, кыайан һитиэ һуокпут. Эбэм күлэ-күлэ маңнайгы табалары ньуңууттан тардар. Гинилэр кэнниттэн атын буураттар камныыллар.

Иэдэйбэккэ каар һир үстүн бара турабыт. Тыатаагы чээлкээ каллааңңа көстүбэт күн тыгар. Карагым һаатыа һуогун табалар диэк каньыһабын. Модьу туньактара каары бургаталлар. Болокторго онно һыргаларга баппыт олокпутун кэтит көксүлэрэ тардаллар. Улакан төгүрүк карактара минигин быһа көрөллөр.

Того маннык былча карактааккытый, ньууччаларгыт дуо? Мин эдьиийим операссияга карчы комунар. Ньуучча карак оңостуон багарар. Киһилэр маннык киһиргиллэр үһү, ол боскуой аата үһү. Дьэ туок аата буолуой ити! Һаңа дьылга ойуулаак түннүк һабыыта, бу баар боскуой. Поселакка киһи барыта гинилэри гуораттан атыылаһаллар. Ньуучча карактарга туок үчүгүөйэ буолуой. Дуйнаага уруккуттан барылара маннык карактаактар. Мин һанаабар һоччо боскуойа һуок. Иньэм, эбэм, һакаларбыт илэ боскуой карактаактар. Урдустарбыт иньэ-дойдулуун анаан маннык ыпыы, һытыы, каартан онно тыалтан кистиир һэптээк карактары оңорбуттара.

Урут кыыл барыта ньууччалыы кэпсэтэр диэн һаныыр этим. Мультиктарга ким да һакалыы кэпсэппэт дьэ. Эһиги минигин туолкулуугут дуо? Муоскутунан камнатагыт ол аата туолкулуугут буо. Эбэнээкпин гытта һаканы билимэн көр эрэ. Телевизарга биһиги тугунан билбэттэр дааганы эни. Һуопустайбытыгар ньууччалар һуоктар дааганы, Дууйнага буо толорулар. Эдьиийбэр ыалланарбытыгар миниэкэ иньэлиин, "оргууйдук һакалааң", диэбитэ. Һаата һыалдьыактаакпыт үһү. Маңнай мин анаан киэңник кэпсэппитим. Онтон биир эр киһи һырайын оңосто-оңосто аматык мин диэк көрбүтэ, мин һонно аньакпын һаппытым.

Ол иһигэр биһигитин оннук-маннык абалыыллар. Куһаган һаңалары һаңарыам һуога. Атыны кэпсиир көрдүкпүн, "тыатаагыга диэри", диэччилэр. Маннык иттэ һаңарааччылар: "һакалар, табаларгыт канналарый?" Аңыр багайытык тыыталлар. Табалаактар гинилэри гытта тыага бааллар. Поселакка буо табата һуок киһилэр олороллор. Туок да бэсэлээтэ һуок, ол кэриэтэ ытыактаакпыт. Онтон төрүт туолкулаабаппын маннык һарылаатактарына: "һап ааны, тыага төрөөбүккүн дуо?" Туок куһагана буолуой тыага төрөөтөккө. Мин поселакка төрөөбүтүм, Чаакынас Баля буо илэ тыага төрөөбүтэ.

Һотору эһигини гытта кыайан көһө һылдьыам һуога. Күһүн бэһис кылаас буолуом, оччого минигин бүтүн алта дьылга Носкуо интернатыгар биэриэктэрэ. Аны онно Алеша баар. Дьиэтигэр һынньана кэлбитигэр миниэкэ интернат тугунан кэпсээбитэ. Онно Һуопустайы гытта Һындасска эрэ оголоро һакалыы кэпсэтэллэр. Атын һакалар төрөөбүт тылбытын билбэттэр. Ол һакалар долуой табата да һуоктар үһү. Эһиги биһигиттэн бараайагыт, оннук буоллагына һака тылын биһиги эмиэ умнан кээһиэкпит.

Алеша атын буолбут. Иньэм мээнэ улаатан иһэр диир. Мин буо ньуучча буолар диэн куттанабын. Үөрэтээччилэр, "атын киһилэр баар буоллактарына һакалыы кэпсэтимиэктээккин", диэн гинини һэмэлииллэр. Бииргэ үөрэнээччилэрэ һакалыы кэпсэттэгинэ, "кыыллыы ырдьыгыныыгын", дии-дии гиниттэн күлэллэр. Мин һанаабытым, биһиги Лулуну гытта интернакка бардакпытына бэйэ-бэйэ һакалыы эрэ кэпсэтиэкпит. Бэйэм тылбынан кэпсэтиэкпин багарабын. Төрөөбүт туолкулаак тылбынан. Ньууччалыы биэк ытыкаайданабын: уруучка ким... упал, карандаас кайдак этэй кэ... упала, кыптый ким... ким... упал, туок эрэ... упали.

Интернакка бардакпына миниэкэ тэтэрээт атыылаһарбар карчы биэриэктэрэ. Һыаната һуокта атыылаһан баран каалбыт карчыбынан ыстыыларда атыылаһыам. Дуу атынна, Носкуога эрэ баар һэптэ атыылаһыам. Интернакка конорго һин туок эрэ үчүгүөйэ баар эбит. Ол да буоллар кайдак онно тогус ыйы иньэтэ һуок, эбэтэ һуок, эһигинэ һуок буолуомуй. Интернакка биир һуопустай кыыһа иньэтин актан гини аатыгар ырыаны һуруйбута.

Иньэ, таптыыбын, энигин актабын,
Һарсиэрда туран энигин өйдүүбүн.
Чыычаак каллааңңа көтөн ааһыага,
Ыллыага миниэкэ эн тугунан.

Үөрү үчүгүөйдүк өйдүөкпүн гинини аны каракпын быһа көрүөм. Интернакка һанааргаатакпына көһөрбүтүн өйдүүр буолуом.